บ้านท่าฉัตรไชย มีอะไรให้ดู

บ้านท่าฉัตรไชย อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต

โดย สภาองค์กรชุมชน จังหวัดภูเก็ต

“เมืองหน้าด่าน ตำนานรักสารสิน ถิ่นมอเกล็น ดินแดนวัฒนธรรม”

          ท่ามกลางกระแสแห่งทุนที่โถมกระหน่ำเข้ามายังดินแดนไข่มุกแห่งอันดามัน สวรรค์เมืองใต้ ยังมีชาวบ้านกลุ่มหนึ่ง ณ บ้านท่าฉัตรไชย ตำบลไม้ขาว อำเภอถลาง จังหวัดภูเก็ต ที่รวมตัวกันเพื่อจัดการท่องเที่ยวชุมชน บ้านท่าฉัตรไชย โดยจัดเส้นทางการท่องเที่ยวตามวิถีชุมชน และสร้างชุมชนน่าอยู่ปลอดขยะและห่างยาเสพติดโดยตระหนักถึงความสำคัญของการรักษาทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม วิถีวัฒนธรรม ภูมิปัญญาในท้องถิ่นโดยคนในชุมชน

          บ้านท่าฉัตรไชยคือประตูสู่จังหวัดภูเก็ตที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของเกาะภูเก็ตโดยมีสะพาน เทพกระษัตรี สะพานศรีสุนทร และสะพานสารสิน เชื่อมต่อเกาะภูเก็ตกับพื้นแผ่นดินใหญ่ของประเทศไทย เป็นพื้นที่ตำนานสะพานรักสารสินที่เลื่องลือ บ้านท่าฉัตรไชยเป็น หมู่บ้านเล็ก ๆ ที่ยังคงรักษาขนบประเพณี วิถีชีวิต ตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ท่ามกลางกระแสความเปลี่ยนแปลงของเกาะภูเก็ตจากระบบทุนขนาดใหญ่ ทำให้คนในพื้นที่ยิ่งตระหนักถึงความสำคัญในการดำรงไว้ซึ่งวิถีชีวิตชุมชนเพื่อความสุขที่ยั่งยืนอย่างแท้จริงเรายังคงพบเห็น การชีวิตร่วมกันของกลุ่มคนที่หลากหลาย อาชีพประมงพื้นบ้าน การหาหอย ปู ปลา แมงกะพรุน กุ้งมังกร และ จักจั่นทะเล ยังคงอยู่คู่กับการอนุรักษ์ป่าชายเลนอันเป็นแหล่งอาหารและอนุบาลสัตว์น้ำ เพราะคนบ้านท่าฉัตรไชย เรียนรู้ที่จะรักษาแหล่งอาหารและความสมดุลธรรมชาติเพื่อความยั่งยืนสู่อนาคต ศิลปะ วัฒนธรรมอันดียังคงอยู่และสามารถนำมาถ่ายทอดประยุกต์เพื่อให้เกิดรายได้ ไม่ว่าจะเป็น อาหารทะเลสดๆ หรืออาหารทะเลแปรรูป พืชผักพื้นบ้าน การทำผ้าบาติก การฝังทรายบำบัดโรค หรือแม้นแต่การนำเสนอศิลปะการแสดงรองแง็ง ของชาวชาติพันธุ์ชาวมอเกล็น รวมทั้งเรื่องราวเล่าขานตำนานอันทรงคุณค่าที่ถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น เป็นแหล่งเรียนรู้สำหรับผู้ที่สนใจและแสวงหาความสุขจากการท่องเที่ยวตามวิถีชุมชน ด้วยการร้อยเรียงเรื่องราววิถีชีวิตประเพณี วัฒนธรรมภายใต้ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมเพื่อให้มีความสมบูรณ์อย่างยั่งยืนสืบไป

ที่มา

          จังหวัดภูเก็ต เป็นศูนย์กลางการท่องเที่ยวของประเทศ ซึ่งพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นแหล่งท่องเที่ยว ที่มีความเป็นธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่สวยงาม มีหาดทราย ทะเล ป่าชายเลน ปะการัง รวมทั้งแหล่งวัฒนธรรม จารีตประเพณี จนทำให้ชาวภูเก็ตส่วนใหญ่ หันมาประกอบธุรกิจการท่องเที่ยวเป็นอาชีพหลัก ซึ่งทำให้เศรษฐกิจจังหวัดภูเก็ตเจริญเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว มีนักธุรกิจทั้งต่างชาติเข้ามาลงทุนกันมากมาย การแสวงหาผลประโยชน์ จากความเป็นเมืองท่องเที่ยว มีการแข่งขันทางด้านธุรกิจ ในยุคทุนนิยม กระแสนิยม จนกลายเป็นการท่องเที่ยวกระแสหลัก คือ การขายบริการ การให้ความสะดวกสบายแก่นักท่องเที่ยว เพื่อผลตอบแทนทางด้านการลงทุน จังหวัดภูเก็ต ไข่มุกแห่งอันดามัน หรือศูนย์กลางแห่งการท่องเที่ยว ในอนาคตหากมุ่งเน้นแต่ในด้านเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียว จะกลับกลายเป็นการทำลาย สภาพของสังคมวัฒนธรรม และสภาพสิ่งแวดล้อมธรรมชาติควบคู่กันไปด้วย ในที่สุดการท่องเที่ยวของจังหวัดภูเก็ต หรือที่เรียกว่า อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวจังหวัดภูเก็ต ก็จะเสื่อมสภาพลงเรื่อย ๆ หากไม่ได้รับการแก้ไขดูแลรักษาสภาพสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ โดยปล่อยให้การท่องเที่ยว กระแสหลักพัฒนาไปจนไม่มีขีดจำกัด หรือยังขาดมาตรการในการควบคุมดูแลที่ชัดเจนและเคร่งครัด ซึ่งจะส่งผลให้อนาคตลูกหลานรุ่นต่อ ๆ ไปจะไม่ได้เห็น ไข่มุกแห่งอันดามันอย่างแน่นอน

สภาพทางภูมิศาสตร์ หมู่ที่ ๕ บ้านท่าฉัตรไชย เป็นพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ด้วยสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ มีป่าชายเลนที่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์สัตว์น้ำทะเลตามระบบนิเวศ มีหาดทรายแก้วเป็นแหล่งท่องเที่ยว มีความหลากหลายทางสังคมประเพณี และวัฒนธรรม ความเป็น เอกลักษณ์ ของวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ มอเกล็น รวมทั้งเป็นเส้นทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดภูเก็ต จากความหลากหลายของสังคมในพื้นที่ หมู่ที่ ๕ บ้านท่าฉัตรไชย ซึ่งมีความแตกต่างจากพื้นที่อื่น ๆ ของจังหวัดภูเก็ตอย่างสิ้นเชิง เนื่องจาก หมู่ที่ ๕ บ้านท่าฉัตรไชย ยังคงเป็นพื้นที่สังคมชนบท ด้วยสาเหตุที่เป็นพื้นที่ของทางราชการ(พื้นที่ราชพัสดุ)ที่มีไว้ตามนโยบายของรัฐบาล ให้กลุ่มประชากรฐานรากที่เดือดร้อนเรื่องที่อยู่อาศัยได้เช่าอยู่ เพราะฉะนั้นกลุ่มทุนธุรกิจ หรือนักธุรกิจจึงไม่สามารถเข้ามาลงทุนพัฒนาพื้นที่ได้  จากสาเหตุจำนวนประชากรที่เข้ามาอยู่รวมกัน เกือบทั่วทุกภาคของประเทศไทย รวมทั้งกลุ่มชาติพันธุ์มอเกล็น ย่อมก่อให้เกิดปัญหาทางด้านสังคม มากมาย อาทิ ปัญหาด้านการศึกษายังมีผู้ไม่รู้หนังสือ ปัญหาความเหลื่อมล้ำ ปัญหาขยะและสภาพแวดล้อม ปัญหายาเสพติดและแหล่งมัวสุม ปัญหาด้านอาชีพและเศรษฐกิจชุมชน และปัญหาการมีส่วนร่วม จากการสำรวจข้อมูลเชิงวิเคราะห์ SWOT เมื่อปี พ.ศ.๒๕๕๗ โดย ผู้ใหญ่บ้านและคณะกรรมการหมู่บ้าน ได้นำการวิเคราะห์มาเป็นแผนพัฒนาหมู่บ้าน โดยสรุปประเด็นการแก้ไขปัญหาวิกฤตของหมู่บ้านจะต้องพัฒนาที่ “คน” เป็นประการหลัก คือการสร้างการมีส่วนร่วมเพิ่มบทบาทให้คนในหมู่บ้านเกิดความรู้สึกความเป็นเจ้าของ โดยกำหนดเป็นยุทธศาสตร์พัฒนาหมู่บ้าน คือ เมืองหน้าด่าน ตำนานรักสารสิน ถิ่นมอเกล็น ดินแดนวัฒนธรรม โดยอาศัยการบริหารจัดการกับสิ่งที่มีอยู่ภายในหมู่บ้าน สร้างความแตกต่างจากการท่องเที่ยวกระแสหลักของจังหวัดภูเก็ต มาเป็นจุดขายเพื่อดึงนักท่องเที่ยวมาสัมผัสวิถีชีวิตบ้านท่าฉัตรไชย ทั้งนี้หมู่บ้านจะต้องจัดระบบหมู่บ้านตนเอง ซึ่งจะก่อให้เกิดความเข้มแข็งจากภายใน อันจะนำมาสู่ความ มั่นคง มั่งคั่ง ยังยืน ต่อไป

          จากวิถีชีวิตที่น่าสนใจของคน บ้านท่าฉัตรไชย นำไปสู่การรวมตัวครั้งสำคัญของชาวบ้านและหน่วยงานภาครัฐ เพื่อช่วยกันขับเคลื่อนชุมชนตามแนวทางการอนุรักษ์ วิถีวัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อม เพื่อเป็นตัวอย่างที่ดีสำหรับผู้ที่สนใจในการต่อยอดองค์ความรู้การพัฒนาเศรษฐกิจโดยชุมชนฐานราก จากชุมชนร่วมกับภาคีเครือข่ายต่าง ๆ ได้แก่  สำนักงานจังหวัดภูเก็ต พัฒนาชุมชน ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ 5 กำนันตำบลไม้ขาว พร้อมด้วยหัวหน้าส่วนราชการ สื่อมวลชน ตัวแทนภาคธุรกิจการท่องเที่ยว เครือข่ายและประชาชนเข้าร่วม ด้วยทุนทางวัฒนธรรมและทรัพยากรทางธรรมชาติที่มีอย่างเหลือเฟือ ชุมชนจึงได้กำหนดฐานเรียนรู้เพื่อร้อยเรียงการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม โดยใช้แผนที่ทางความคิดของชุมชน บ้านท่าฉัตรไชย แบ่งเส้นทางออกเป็น 4 ฐาน ดังนี้

ผลการดำเนินงานและคุณค่าของโครงการคือ

“เกิดเป็นศูนย์การเรียนรู้และเกิดข้อตกลงกติการ่วมกันของคนในชุมชน”

1.ฐานเรียนรู้เพื่อร้อยเรียงการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม แบ่งออกเป็น 4 ฐานดังนี้

ฐานที่ 1 เมืองหน้าด่าน ลมหายใจแห่งภูเก็ต ศูนย์นวัตกรรมอุทยานฯ สัมผัสธรรมชาติล่องเรือแคนนู ชมความสมบูรณ์ของป่าชายเลน

ฐานที่ 2  ตำนานรักสารสิน ล่องเรือสายธารลำน้ำศักดิ์สิทธิ์ ช่องปากพระ ชื่นชมพระอาทิตย์ตกดิน สัมผัสกับความรักที่อมตะนิรันกาล ชื่นชมกับการเลี้ยงกุ้งมังกรในกระชัง วิถีชีวิตชาวประมงพื้นถิ่น 

 ฐานที่ 3 ถิ่นมอเกล็น วิถีชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ “มอเกล็น” บ้านหินลูกเดียว สัมผัสกับวิถีชาวเลสัมผัส เพลงพื้นบ้านอันไพเราะ ระบำชาวเลที่น่าชื่นชม 

ฐานที่ 4 ดินแดนวัฒนธรรม ผลิตภัณฑ์และความหลากหลายของกลุ่มอาชีพ ของดี OTOP ผ้าบาติกที่งดงาม ปลาเค็มที่แสนอร่อย แมงกะพรุนลอดช่องแห้งที่มีสารคอลลาเจนสูงจากธรรมชาติ ทำให้หนุ่มสาวขึ้นอีกหลายสิบปี 

          คนที่บ้านท่าฉัตรไชยสามารถร้อยเรียงเรื่องราวดีๆที่คนในชุมชนมีร่วมกันให้สามารถถ่ายทอดสู่สายตาผู้มาเยือนอย่างน่ารักและอบอุ่นเพื่อเป็นทางเลือกที่ดีงามของการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ กระจายรายได้กลับเข้าสู่ชุมชนฐานรากอย่างแท้จริง โดยที่ยังรักษาไว้ซึ่งขนบประเพณีวิถีชีวิตที่เรียบง่าย สงบ สันติ และมีความสุขอย่างแท้จริง

2 ข้อตกลงกฎกติกา ข้อปฏิบัติของหมู่บ้าน ดังนี้

ช่วยกันรักษาดูแลความสะอาดภายในหมู่บ้านอย่างสม่ำเสมอ

ช่วยกันดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมธรรมชาติ

ตัวแทนครัวเรือนต้องเข้าประชุมทุกครั้ง

ไม่ขอข้องเกี่ยวกับยาเสพติดอย่างสิ้นเชิง

งดเหล้าบุหรี่ในเส้นทางท่องเที่ยวชุมชน

ไม่ลักขโมยของผู้อื่น

ยอมรับและปฏิบัติตามกฎกติกาทุกข้อ

สร้างความรักความสามัคคีและเอื้ออาทรต่อกัน